સર્પધર (ઓફિયુકસ)

• મુખ પૃષ્ઠ
• સૂર્ય મંડળ
  • જન્મ અને ઉત્ક્રાંતિ
  • સૂર્ય
  • મોટા ગ્રહો
    • બુધ
    • શુક્ર
    • પૃથ્વી
    • મંગળ
    • ગુરુ
    • શનિ
    • યુરેનસ
    • નેપ્ચ્યુન
  • વામન ગ્રહો
    • સેરેસ
    • પ્લુટો
    • હૌમિ
    • મકેમકે
    • એરિસ
  • નાના અવકાશી પદાર્થો
    • લઘુ ગ્રહો
    • ટી.એન.ઓ.
    • ધૂમકેતુઓ
    • ઊર્ટ ના વાદળો
  • કૃત્રિમ ઉપગ્રહો દ્વારા સંશોધન
• વિવિધ
  • વ્યાખ્યાઓ ક થી જ્ઞ
  • સમયરેખા
  • અવકાશી ક્ષેત્ર
    • અવકાશી ગોળો
    • તારામંડળ
    • ગોળા ગણિત
  • રાત્રી આકાશ
  • નાસા ટીવી લાઇવ (પ્રસારણ)
  • ટેલિસ્કોપ્સ
    • પ્રકારો
    • વેધશાળા ઓ
    • સ્પેસ ટેલિસ્કોપ્સ
  • કોસ્મોલોજી
    • નિરીક્ષણ
      • ગેલેક્સી
      • નિહારિકા
      • આંતર તારા વિશ્વ દ્રવ્ય
    • સૈદ્ધાંતિક
      • બ્રહ્માંડની શરૂઆત
      • પદાર્થ અને શક્તિ
      • વિજચુંબકિય વર્ણપટ
      • સ્પેસ અને ટાઈમ
• ઓલંપીઆડ
  • જુનિયર (ધો ૫,૬,૭)
  • સિનિયર (ધો ૮,૯,૧૦)
• મહાન વૈજ્ઞાનિકો
  • અવકાશયાત્રી
  • કોસ્મોલોજિસ્ટ (બ્રહ્માંડ વિદ)
  • ખગોળશાસ્ત્રીઓ
    • ભારતીય
    • અન્ય
  • સંલગ્ન વૈજ્ઞાનિકો
• બાળકો અને વિદ્યાર્થીઓ
  • પ્રવૃત્તિઓ
    • શાળા
    • ઘર
    • સમુદાય
  • કારકિર્દી
    • અભ્યાસક્રમો
    • ઇન્ટર્નશીપ
  • સ્ટોર્સ
• કેલેન્ડર
  • ચંદ્રકળા તારીખીયુ
  • કેલેન્ડર
• લોગ આઉટ

સર્પધર તારામંડળ, ભારતીય સંસ્કૃતિની માન્યતા પ્રમાણે, જ્યારે આ તારામંડળનાં તારાઓને કાલ્પનિક રીતે જોડવામાં આવે, ત્યારે તેનો આકાર સર્પ ધારણ કરનાર જેવા આકારને મળતો આવે છે.

કઇ બાજુ દેખાશે…

સર્પ કપૂટ તારામંડળ સર્પધર તારામંડળનાં પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલું છે. જો તમે સર્પધર તારામંડળનાં પૂર્વ તરફ નજર કરશો તો તમને સર્પ કોડા નામનુ બીજું તારામંડળ જોવા મળશે. સર્પધર તારામંડળની ઉત્તર બાજુ શૌરી તથા દક્ષિણ બાજુએ તમને વ્રુષ્ચિક તારામંડળ જોવા મળશે.

સર્પધર તારામંડળ એ અવકાશી વિષુવવૃત્તના અડધા ઉપર અને અડધા નીચે આવેલું છે.

ક્યારે અને શું દેખાશે…

તે આકાશનો ૯૪૮ ચોરસ ડિગ્રી જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેથી તે વિસ્તારની દ્રષ્ટિએ ૧૧ માં નંબરનું તારામંડળ છે.

ભારતમાં આપણે આ સુંદર સર્પ ધારણ કરનાર જેવો આકાર ધરાવતાં સર્પધર તારામંડળને ફેબ્રુઆરી થી સપ્ટેમ્બર મહિના સુધી જોઇ શકીએ છીએ.

તમે નરી આંખે, સ્વચ્છ દેખાતા આકાશમાં આ તારામંડળનાં ૧૭૫ તારાઓ જોઇ શકો છો. કારણ કે, તે તારાઓની તેજસ્વીતા, નરી આંખે જોઇ શકાતા તારાઓની તેજસ્વીતા કરતા એટલેકે ૬.૫ દેખીતા તેજાંક કરતા વધુ છે. આ તારામંડળનો સૌથી તેજસ્વી તારો રસલહેગ છે.

તારામંડળ એ એકલાં, જોડકાં (દેખીતા અને ખરેખર) સમૂહ અને રુપવિકારી તારાઓથી બનેલું છે. આ ૧૭૫ તારાઓમાંથી ૨૦ સૌથી તેજસ્વી તારાઓની યાદી, તેમનાં પ્રકાર પ્રમાણે નીચે મુજબ છેઃ

જોડકા તારાઓ	રૂપવિકારી (વેરીએબલ)	જોડકા અને રૂપવિકારી તારાઓ	એક તારો  (સિંગલ સ્ટાર)
સાબિક	૬	રસલહેગ	સેબલરાઈ
એડ પોસ્ટેરિઓર	–	એડ પ્રિઓર	૩
૫	–	માર્ફિક	–
૭	૬	૩	૪

પૌરાણિક કથા…

હિંદુ માન્યતા અનુસાર, આ તારામંડળ માટે કોઇ જાણિતી કથા નથી.

દૂરઅવકાશી રચના…

Barnard 68 || Dark Absorption Nebula || Bok Globule Dark Horse Nebula || Dark Nebula IC 4603 || Reflection Nebula & IC 4604 || Dark Nebula

આપણે જેટલાં પણ તારાઓ જોઇએ છીએ, તે બધાં આપણી આકાશગંગા તારાવિશ્વનાં જ છે. તેજસ્વી તારાઓને નરી આંખે જોઇ શકાય છે અને ઝાંખા તારાઓને ટેલિસ્કોપ દ્વારા જોઇ શકાય છે. આકાશનો આ પડદો જે આપણે દ્વિ- પરિમાણમાં જોઇએ છીએ, તે વાસ્તવમાં ત્રી- પરિમાણ ધરાવતાં બ્રહ્માંડની વાત છે.

દરેક તારામંડળ માં ખૂબ બધી ઝાંખી અવકાશી રચનાઓ જોવા મળે છે. તેમને અંતર અને પ્રકાર પ્રમાણે અલગ અલગ રીતે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. આપણી આકાશગંગાની તક્તીમાં જુદાં જુદાં પ્રકારની નિહારીકાઓ જેમકે ઉત્સર્જન નિહારીકા, પરાવર્તન નિહારીકા, અંધારી કે શ્યામ નિહારીકા, તારાઓને જન્મ આપતી કે ગ્રહીય નિહારીકા, સુપરનોવા અવશેષ તથા ખુલ્લાં તારકગુચ્છ આવેલાં છે. આ ઉપરાંત બંધ તારકગુચ્છ પણ આવેલાં છે કે જે આપણા તારાવિશ્વનાં પ્રભામંડળમાં જોવાં મળે છે. અમુક દૂરનાં પદાર્થો જેવાંકે બીજાં તારાવિશ્વો પણ ટેલિસ્કોપ દ્વારા જોઇ શકાય છે. આવી રચનાઓને “દૂર અવકાશી રચનાઓ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

આ તારા મંડળમાં ૬૭ જુદા જુદા પ્રકારની આવી દૂર અવકાશી રચનાઓ આવેલ છે. આ તારામંડળનાં ૨૦ સૌથી તેજસ્વી એવાં દૂર અવકાશી પદાર્થોની યાદી નીચે મુજબ છેઃ

IC 4665 || Open Cluster Little Ghost Nebula or NGC 6369 || Planetary Nebula M9 or NGC 6333 || Globular Cluster

	તારાવિશ્વ	ખુલ્લુંતારકગુચ્છ	બંધતારકગુચ્છ	નિહારિકા	સુપરનોવાઅવશેષ
નરીઆંખે દેખાતા	–	૨	M ૧૦	ઓફિઊંચી નિહારિકા	–
	–	–	M ૧૯	–	–
	–	–	M ૧૪	–	–
	–	–	M ૧૨ ગેમ્બલ તારાગુચ્છ	–	–
ટેલિસ્કોપ દ્વારા દેખાતા	–	–	M ૬૨ ફ્લીન્કરિંગ બંધ તારાગુચ્છ	૧	–
	–	–	M ૯	–	–
	–	–	M ૧૦૭	–	–
	–	–	૯	–	–
	–	૨	૧૬	૨	–

M10 or NGC 6254 || Globular Cluster M12 or NGC 6218 || Globular Cluster M14 or NGC 6402 || Globular Cluster