જાલ (રેટિક્યુલમ)
જાલ તારામંડળ, ભારતીય સંસ્કૃતિની માન્યતા પ્રમાણે, જ્યારે આ તારામંડળનાં તારાઓને કાલ્પનિક રીતે જોડવામાં આવે, ત્યારે તેનો આકાર વૃક્ષ જેવા આકારને મળતો આવે છે.
કઇ બાજુ દેખાશે…હોરામાપ તારામંડળ જાલ તારામંડળનાં પશ્ચિમ ભાગમાં
આવેલું છે. જો તમે જાલ તારામંડળનાં પૂર્વ તરફ નજર કરશો તો તમને અસિમીન નામનું બીજું તારામંડળ જોવા મળશે. જાલ તારામંડળની ઉત્તર બાજુ હોરામાપ તથા દક્ષિણ બાજુએ તમને જલસર્પ તારામંડળ જોવા મળશે.
આવેલું છે. જો તમે જાલ તારામંડળનાં પૂર્વ તરફ નજર કરશો તો તમને અસિમીન નામનું બીજું તારામંડળ જોવા મળશે. જાલ તારામંડળની ઉત્તર બાજુ હોરામાપ તથા દક્ષિણ બાજુએ તમને જલસર્પ તારામંડળ જોવા મળશે.જાલ તારામંડળ દક્ષિણ ધ્રુવની નજિકમા આવેલું છે, આ કારણે તે સમગ્ર રીતે દક્ષિણ ગોળાર્ધનો ભાગ છે.
ક્યારે અને શું દેખાશે…તે આકાશનો ૧૧૪ ચોરસ ડિગ્રી જેટલો વિસ્તાર આવરી લે
છે. તેથી તે વિસ્તારની દ્રષ્ટિએ ૮૨ માં નંબરનું તારામંડળ છે.
ભારતમાં આપણે આ સુંદર વૃક્ષ જેવો આકાર ધરાવતાં જાલ તારામંડળને જુલાઈ થી માર્ચ મહિના સુધી જોઇ શકીએ છીએ.
તમે નરી આંખે, સ્વચ્છ દેખાતા આકાશમાં આ તારામંડળનાં ૨૪ તારાઓ જોઇ શકો છો. કારણ કે, તે તારાઓની તેજસ્વીતા, નરી આંખે જોઇ શકાતા તારાઓની તેજસ્વીતા કરતા એટલેકે ૬.૫ દેખીતા તેજાંક કરતા વધુ છે. આ તારામંડળનો સૌથી તેજસ્વી તારો આલ્ફા રેટિક્યુલી છે.
તારામંડળ એ એકલાં, જોડકાં (દેખીતા અને ખરેખર) સમૂહ અને રુપવિકારી તારાઓથી બનેલું છે. આ ૨૪ તારાઓમાંથી ૨૦ સૌથી તેજસ્વી તારાઓની યાદી, તેમનાં પ્રકાર પ્રમાણે નીચે મુજબ છેઃ
| જોડકા તારાઓ | રૂપવિકારી (વેરીએબલ) | જોડકા અને રૂપવિકારી તારાઓ | એક તારો (સિંગલ સ્ટાર) |
| ૯ | ૧ | ૨ | ૮ |
પૌરાણિક કથા…
હિંદુ માન્યતા અનુસાર, આ તારામંડળ માટે કોઇ જાણિતી
કથા નથી.
કથા નથી.દૂરઅવકાશી રચના…
Topsy Turvy Gaalxy or NGC 1313 || Spiral Galaxy
NGC 1559 || Spiral Galaxyઆપણે જેટલાં પણ તારાઓ જોઇએ છીએ, તે બધાં આપણી આકાશગંગા તારાવિશ્વનાં જ છે. તેજસ્વી તારાઓને નરી આંખે જોઇ શકાય છે અને ઝાંખા તારાઓને ટેલિસ્કોપ દ્વારા જોઇ શકાય છે. આકાશનો આ પડદો જે આપણે દ્વિ- પરિમાણમાં જોઇએ છીએ, તે વાસ્તવમાં ત્રી- પરિમાણ ધરાવતાં બ્રહ્માંડની વાત છે.
દરેક તારામંડળ માં ખૂબ બધી ઝાંખી અવકાશી રચનાઓ જોવા મળે છે. તેમને અંતર અને પ્રકાર પ્રમાણે અલગ અલગ રીતે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. આપણી આકાશગંગાની તક્તીમાં જુદાં જુદાં પ્રકારની નિહારીકાઓ જેમકે ઉત્સર્જન નિહારીકા, પરાવર્તન નિહારીકા, અંધારી કે શ્યામ નિહારીકા, તારાઓને જન્મ આપતી કે ગ્રહીય નિહારીકા, સુપરનોવા અવશેષ તથા ખુલ્લાં તારકગુચ્છ આવેલાં છે. આ ઉપરાંત બંધ તારકગુચ્છ પણ આવેલાં છે કે જે આપણા તારાવિશ્વનાં પ્રભામંડળમાં જોવાં મળે છે. અમુક દૂરનાં પદાર્થો જેવાંકે બીજાં તારાવિશ્વો પણ ટેલિસ્કોપ દ્વારા જોઇ શકાય છે. આવી રચનાઓને “દૂર અવકાશી રચનાઓ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
આ તારા મંડળમાં ૪૨ જુદા જુદા પ્રકારની આવી દૂર અવકાશી રચનાઓ આવેલ છે. આ તારામંડળનાં ૨૦ સૌથી તેજસ્વી એવાં દૂર અવકાશી પદાર્થોની યાદી નીચે મુજબ છેઃ
| તારાવિશ્વ | ખુલ્લુંતારકગુચ્છ | બંધતારકગુચ્છ | નિહારિકા | સુપરનોવાઅવશેષ | ||
| નરીઆંખેદેખાતા | ૨૦ | – | – | – | – | |
| ટેલિસ્કોપ દ્વારા દેખાતા | – | – | – | – | – | |
| ૨૦ | – | – | – | – |